Suweren – moneta brytyjska i jej cechy
Na awersie monety znajduje się popiersie króla lub królowej Wielkiej Brytanii. Z kolei na rewersie złoty suweren przedstawia postać świętego Jerzego walczącego ze smokiem. Święty Jerzy jest patronem Anglii, a jego czerwony krzyż do dzisiaj znajduje się na flagach m.in. Wielkiej Brytanii, Australii i Nowej Zelandii. Ten efektowny relief w stylu klasycystycznym został zaprojektowany w 1817 roku przez włoskiego rzeźbiarza Benedetto Pistrucciego i ostatecznie (po kilku dekadach przerwy) stał się charakterystycznym i niemal nieodłącznym elementem suwerenów. Pojawia się na nich w zasadzie nieprzerwanie od 1871 roku. Wcześniej, bo od 1825 roku, w jego miejscu na rewersie złoty suweren brytyjski uwidaczniał herb Wielkiej Brytanii. Okazjonalnie powraca on na specjalne emisje suwerenów także współcześnie.
Złoty suweren brytyjski – napisy na monecie
Tekst na awersie okalający popiersie władcy głosi: “(imię władcy) DEI GRA: BRITT: OMN: REX/REGINA F: D:”, czyli “(imię władcy), z bożej łaski król/królowa całej Brytanii, obrońca wiary”. W przypadku nowszych suwerenów wybijanych od lat 70. XX wieku napis jest krótszy i sprowadza się tylko do formuły “(imię władcy), z bożej łaski król/królowa, obrońca wiary”. W zależności od typu monety data wybicia może znajdować się na awersie pod popiersiem władcy lub na rewersie pod św. Jerzym, lub herbem.
Brytyjski suweren – moneta i jej tło historyczne
Chociaż w swojej obecnej formie złoty suweren brytyjski jest wybijany od 1817 roku, to jej historia sięga późnego średniowiecza. Pierwsza moneta, którą nazwano suwerenem, została wybita za panowania Henryka VII w 1489 roku jako symbol potęgi dynastii Tudorów. Praktyka jej wybijania wygasła na początku XVII wieku za czasów Jakuba I Stuarta. Miejsce suwerena zajęła później złota gwinea. Po wojnach napoleońskich Brytyjczycy podjęli się reformy swojego systemu monetarnego.
W jej toku podjęto decyzję o rozpoczęciu wybijania złotej monety o wartości dwudziestu szylingów, którą okrzyknięto suwerenem. Pierwszy współczesny suweren został wybity w 1817 roku za panowania króla Jerzego III. Przez ponad sto lat stanowił podstawową złotą monetę obiegową imperium brytyjskiego. Jego zmierzch w tej roli nastąpił w latach 30. XX wieku wraz z ogólnoświatowym kryzysem gospodarczym, który doprowadził do ostatecznego załamania się systemu standardu złota.
Brytyjski suweren – moneta a znak mennicy
Większość funkcjonujących w obiegu suwerenów wybito w mennicy w Londynie. Część z nich powstała jednak w innych krajach podległych imperium brytyjskiemu. Co ważne – przybierały one ten sam wygląd co te powstające w Londynie. Wyróżniały je jedynie niewielkie inicjały na rewersie wskazujące na konkretny, zagraniczny oddział Mennicy Królewskiej. W latach 1855–1931 brytyjski złoty suweren wybijano w milionowych nakładach w Australii, wykorzystując tamtejsze bogate złoża złota odkryte w 1851 roku. Znaki mennicy identyfikujące te emisje to S – Sydney, M – Melbourne oraz P – Perth. Podobny mechanizm kierował Brytyjczykami, kiedy w latach 1923–1932 rozpoczęli oni wybijanie suwerenów w Południowej Afryce (wówczas dominium brytyjskim; znak mennicy SA – Pretoria).
W górach Witwatersrand trwała wtedy jedna z największych w historii gorączek złota. Między 1908 a 1919 rokiem stosunkowo niewielkie nakłady suwerenów wybijano również w Kanadzie (C – Ottawa). W związku z tym, że brytyjski suweren zyskiwał na popularności pod koniec I wojny światowej podjęto decyzję o rozpoczęciu ich produkcji w Indiach (znak mennicy I – Mumbaj). Po wybiciu ponad miliona egzemplarzy między sierpniem 1918 a kwietniem 1919 roku tamtejsza gałąź Mennicy Królewskiej została definitywnie zamknięta.
Złoty suweren brytyjski a jego światowa renoma
Dzięki rozpiętości i potędze dawnego imperium brytyjskiego złoty suweren prędko stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych na świecie złotych monet. W drugiej połowie XIX wieku był legalnym środkiem płatniczym w co najmniej trzydziestu sześciu krajach, koloniach i terytoriach zależnych Wielkiej Brytanii w każdym zakątku świata. W Brazylii, Egipcie i Portugalii suwereny traktowano na równi z krajowymi walutami, a handlarze z Azji i Afryki chętnie przyjmowali te monety w zamian za oferowane przez siebie egzotyczne dobra.
Brytyjski suweren – ciekawostki
Jak dotąd dwie brytyjskie królowe panowały na tyle długo, że z czasem ich portrety na suwerenach uległy zmianie. Królowa Wiktoria (1837–1901) miała je trzy: „młodzieńczy” (1838–1887), „jubileuszowy” (1887–1893) i „stary” (zwany także „z welonem” lub „wdowim”; 1893–1901). W trakcie swoich siedemdziesięcioletnich rządów Elżbieta II (1952–2022) doczekała się aż pięciu różnych portretów ukazujących ją na różnych etapach życia (I: 1956– 1968; II: 1974–1984; III: 1985–1997; IV: 1998–2015; V: 2015–2022).
W trakcie II wojny światowej brytyjskich pilotów wyposażano w brytyjski suweren na wypadek „sytuacji awaryjnych”, co de facto oznaczało zestrzelenia za linią wroga. Miało im to pomóc w ewentualnym zdobyciu pożywienia, powrocie do kraju lub w skrajnych przypadkach – w wykupieniu sobie drogi na wolność. Podobnie na wypadek takich „sytuacji awaryjnych” w trakcie I wojny w Zatoce Perskiej brytyjskim pilotom oraz żołnierzom sił specjalnych wydawano zestawy po 20 suwerenów.
